Met de aankondiging van de intelligente lockdown nog vers in ons geheugen, lijkt deze tegelijkertijd ook al weer zo ver achter ons te liggen. Massaal sloegen we aan het improviseren en inmiddels lijken we op volleerde digitale nomaden. Ook bij PSYTREC krabden ze zich eerst echt wel even achter de oren. Maar de crisis leverde ook wat op. Directeur Behandelprogramma Agnes van Minnen vertelt over het unieke concept van PSYTREC en de lessen van de afgelopen coronamaanden.
“Hoe meer mensen geholpen kunnen worden, hoe beter.” Zo was de gedachte van Agnes van Minnen toen ze in 2017 ja zei tegen de oprichter van PSYTREC op de vraag of ze daar wilde werken. Ze was daarvóór bij ProPersona al betrokken geweest bij het ontwikkelen van een intensieve behandeling voor PTSS. PSYTREC legde volledig de focus op een dergelijk kort en intensief format en dat trok haar aan: iets betekenen voor veel meer mensen per maand, in plaats van die ene wekelijkse sessie per cliënt. Als directeur Behandelprogramma geeft Agnes van Minnen nu vorm en inhoud aan het aanbod van PSYTREC en bewaakt zij de kwaliteit.
Vermijding doorbreken
Voor de intensieve aanpak van PSYTREC ligt een overtuigend argument. Agnes: “Mensen met PTSS proberen veel te vermijden. In de behandeling moet je dat sterk doorbreken, wil je resultaat zien. Als mensen maar eens per week een sessie hebben, hebben ze tussendoor de tijd om weer te gaan vermijden voordat ze naar de volgende sessie gaan. Dat voorkomen van het vermijden en het doorpakken vinden we dus heel belangrijk.” Behalve door het intensieve karakter van het behandelprogramma onderscheidt PSYTREC zich ook doordat twee richtlijnbehandelingen met elkaar worden gecombineerd. Agnes licht toe: “Meestal krijgen mensen met PTSS Exposure Therapie of EMDR, maar wij geven ze allebei tegelijkertijd. En we combineren dat ook nog eens met heel veel sport. Dat maakt het samen een uniek concept.”
Acht dagen
Een opname is van korte duur: acht dagen (of zelfs maar vier), en dat is het. De meeste cliënten hebben daar genoeg aan. Agnes: “Daar zit een deel van de kracht. De normale zorg in de ggz is vaak ongelimiteerd, waardoor mensen voor hun gevoel ook meer tijd hebben of meer tijd kunnen nemen. Maar wij hebben de duur van begin af aan meteen gelimiteerd. Dan weten mensen ook: ik moet nu stoppen met vermijden, want anders haal ik de eindstreep niet. Dat limiteren van de zorg is essentieel voor het goede resultaat dat we behalen.”
Meten en bijsturen
Dat goede resultaat is allerminst uit de lucht gegrepen. Want uitkomsten meten is bij PSYTREC aan de orde van de dag: alle stappen die worden gezet zijn wetenschappelijk onderbouwd. Agnes: “We zetten een aantal hoofdinstrumenten in, zoals de KIP [Klinisch Interview voor PTSS, red.]. We beginnen al met meten bij de intake, dan direct na de behandeling én zes maanden later weer. Daarnaast meten we ook nog op iedere behandeldag de PTSS-symptomen en eventuele andere symptomen. Tot slot bekijken we elk half jaar ongeveer welke onderzoeksvragen er nog liggen en daarover voegen we dan een dataset toe. Als we genoeg data hebben, zetten we weer nieuwe vragenlijsten in die weer andere concepten meten.”
"Cliënten kijken zelfs uit naar het KIP-moment”
Dat het resultaat door het invullen van de vragenlijsten zo concreet wordt, vinden cliënten van PSYTREC vaak prettig. Agnes verklaart: “Ze kijken zelfs uit naar dat KIP-moment, zoals ze het zelf vaak noemen. Het is natuurlijk heel fijn als je weet hoeveel procent je bent verbeterd of zelfs diagnosevrij bent. We geven onze behandeling daar ook op vorm; dus op basis van de scores passen we de behandeling weer aan. Mensen ervaren dat als heel gedegen. Over die extra vragenlijsten die we toevoegen zijn de meningen wel verdeeld. Sommige mensen vinden het veel en dat kan ik me ook wel voorstellen. Anderen vinden het juist heel interessant dat ze deel uitmaken van belangrijk wetenschappelijk onderzoek. Die vinden het zo fijn dat ze goed geholpen zijn, dat ze graag met hun ervaring andere mensen helpen.”
Corona-proof behandelen
In rap tempo kwam de wereld vanaf begin dit jaar voor enorme uitdagingen te staan. In de ggz heersten grote zorgen: hoe zetten we de behandelingen voort? Kan dat online? Agnes laat een lach van herkenning horen: “Het was een interessante tijd. Eerst denk je: dat kan nooit met zo’n intensief programma! En voor de 8-daagse hebben we inderdaad ook niet veel veranderd. We hebben de groepen alleen maar verkleind. Deze mensen verblijven nog steeds intern en we behandelen ze gewoon live. Maar voor de mensen die geïndiceerd zijn voor de 4-daagse hebben we met vereende krachten ons hele behandelprogramma online gemaakt. Dat vonden we natuurlijk heel spannend. Maar tot onze verbazing waren mensen heel enthousiast over die behandeling. Sommige cliënten waren opgelucht dat ze thuis konden blijven: lekker in hun eigen bedje. Die zagen heel erg op tegen de opname. Anderen gaven aan dat ze tussendoor veel meer konden oefenen om zichzelf bloot te stellen aan dingen die met het trauma te maken hebben. Thuis waren die vaak beter beschikbaar dan bij ons in de kliniek. Dus er leken juist meer mogelijkheden te zijn dan wij van tevoren hadden ingeschat. Dit was echt zo’n snelle move. Normaal gesproken zou ik dit niet zo gauw hebben gedaan, of ik zou veel langer de tijd hebben genomen om het op te zetten en uit te testen. Natuurlijk hebben we ook van onze online behandelingen de resultaten weer gemeten en die zien er echt prima uit. Dus de crisis heeft ons ook wat opgeleverd. We zijn hier heel enthousiast over en een online variant blijft zeker bestaan.”
Online behandeling voor corona-betrokkenen
De impact die corona bleek te hebben op medisch personeel en (naasten van) slachtoffers raakte heel Nederland, en de medewerkers van PSYTREC zo mogelijk nog meer. Agnes: “Zelf zijn we natuurlijk ook zorgverleners, dus we leefden enorm mee. We merkten dat onder onze collega’s de wens leefde om patiënten, artsen en verpleegkundigen te helpen met de soms traumatische ervaringen op de corona-afdeling. Daarom besloten we om speciaal voor hen een online 1-daagse behandeling te ontwikkelen en zo klaar te staan voor die golf van problemen.”
“Veel mensen bevinden zich nog in de crisismodus en zijn nog niet toe aan verwerking”
Op het aanbod voor corona-betrokkenen is enthousiast gereageerd en de eerste aanmeldingen druppelen langzaamaan binnen. Agnes: “Veel ziekenhuizen hebben medisch psychologen in huis die de eerste zorg al op zich namen. Ook hebben we de indruk dat veel mensen zich nog in een soort van crisismodus bevinden, en daardoor nog niet toe zijn aan de verwerking van alles. Toch verwachten wij dat de stroom aan vragen voor ons programma nog verder gaat toenemen naarmate de crisis weer minder wordt. We willen met ons programma voorkomen dat zorgprofessionals gaan uitvallen en in de ziektewet belanden. We kunnen die trauma-gerelateerde stoornissen echt opheffen, waardoor zij aan het werkproces blijven deelnemen. Op het moment dat wij dat personeel heel hard nodig hebben in Nederland, is dat natuurlijk winst.”
1-daagse open voor iedereen
Toen de 1-daagse behandeling eenmaal was ontwikkeld realiseerden ze zich bij PSYTREC dat het programma in feite geschikt is voor iederéén die licht getraumatiseerd is. Agnes: “Tot nu toe hebben we ons voornamelijk gericht op de patiënten die het meest complex zijn, die bijvoorbeeld al vele behandelingen hebben gehad en niet geslaagd zijn. Maar nu we met dit programma bezig waren, dachten we: waarom zouden we dit niet aanbieden voor iedereen die dat nodig heeft en snel van een trauma af wil? In dat kader zijn we nu bezig om de verbindingen met de eerste lijn verder aan te trekken. Als PTSS klachten daar eerder worden opgespoord en bij ons snel kunnen worden behandeld, dan is dat heel waardevol. De 1-daagse behandeling staat nu dus open voor iedereen.”
Expertisecentrum dissociatieve stoornissen
Inmiddels worden op steeds meer plekken in Nederland intensieve behandelprogramma’s voor PTSS aangeboden en de vraag ernaar blijft groeien. Daarnaast is het online behandelen in een stroomversnelling gekomen en is dit nu al niet meer weg te denken uit de ggz. Het zijn volgens Agnes ontwikkelingen die toekomst hebben. Wat betreft andere ambities voor de toekomst, is PSYTREC voornemens een expertisecentrum voor dissociatieve stoornissen op te zetten. Agnes: “Deze stoornissen komen vaak voor in combinatie met PTSS. De behandeling daarvoor vind ik nu nog ondermaats, terwijl mensen na PTSS hiervoor soms nog jaren in zorg zijn. Vaak onnodig, dus daar wil ik graag in investeren. Verder zouden we een jeugdkliniek willen openen, omdat jeugdtrauma’s veelal te lang onbehandeld blijven. Wij zien in de kliniek maar al te vaak mensen die al twintig jaar aanmodderen. Dan denk je automatisch: wat zou er gebeurd zijn als deze persoon al op haar twaalfde behandeld zou zijn? Hoeveel ellende had voorkomen kunnen worden? Daarom willen we graag in een eigen jeugdkliniek aan preventie werken.”
De goede richting
Op de vraag wat haar persoonlijke drijfveer is, besluit Agnes: “Waar ik het meest van geniet is als we een cliënt die al jarenlang in de ggz is, met één sessie in de goede richting kunnen sturen. Het is fantastisch als je ziet dat je het verschil hebt kunnen maken. Dat vind ik zelf het mooiste dat er is.”
Agnes van Minnen is hoogleraar klinische psychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en werkt als directeur Behandelprogramma bij het PsychoTrauma Expertise Center (PSYTREC), een gespecialiseerde kliniek voor de behandeling van PTSS-patiënten.