Wil je weten hoe patiënten jouw zorg ervaren, dan vraag je ze daarnaar. Een simpele stelling. Maar hoe organiseer je dit op een gedegen en valide manier? Huisartsenorganisatie Mediis in regio Midden-Holland pakte het grondig aan. Zij combineerde een vragenlijst onder patiënten en zorgverleners met feedback uit patiëntenavonden. Binnen het huisartsenportaal VIPlive van Calculus gebruikte Mediis NETQ Monitoring om de vragenlijst PREM chronische zorg af te nemen onder patiënten met diabetes, COPD of hart- en vaatziekten. Daarnaast werd een Z-scan afgenomen onder de behandelaren: huisartsen, praktijkondersteuners, diëtisten, fysiotherapeuten en podotherapeuten. De brede aanpak bleek een succes. Niet alleen waren de uitkomsten bijzonder waardevol (én positief!), ook was de respons ongekend hoog. Er was zelfs een grote bereidheid onder de patiënten om verder te praten over hun ervaringen. Terwijl het rapport op moment van schrijven nog bij de vormgever ligt, spreken we beleidsmedewerker Anouk Nijenhuis en praktijk- verpleegkundige Carolien Muit. Samen met kaderhuisarts Ineke Ruting vormden zij het projectteam.
De aanleiding voor de uitvoering van de PREM chronische zorg was dat Mediis wilde weten hoe de patiënt de zorg ervaart. Vanuit de organisatie Zelfzorg Ondersteund (een samenwerkingsverband van patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars) werd het mogelijk gemaakt om het zelfmanagement van chronisch zieken te ondersteunen. Zorggroepen konden starten met een zogenaamde Scan & Plan om te bepalen wat de stand van zaken was op dit gebied.
“Binnen Mediis werkten we al langer aan een verschuiving van accent op cijfertjes naar accent op ervaringen”, vertelt Anouk. “Een eerder voorbeeld daarvan is dat we veel aandacht hebben besteed aan ‘motivational interviewing’, een motiverende manier van gespreksvoering met patiënten. Maar we hadden eigenlijk nog nooit de ervaring van de patiënt gehoord. Je kunt wel iets nieuws uit de kast toveren, maar als dat helemaal niet aansluit bij de behoeftes van de patiënt schiet het z’n doel voorbij. Daarom besloten we om eerst te starten met de PREM. We wilden onderzoeken: wat beleeft de patiënt nu eigenlijk en hoe kunnen we hem of haar tegemoetkomen? Daarnaast hebben we eigen vragen aan de PREM toegevoegd die over het stuk zelfmanagement, of ‘coping’, gaan. Dit waren vragen als ‘hoe gaat u om met uw ziekte, lukt het om dingen vol te houden?”
Carolien vult aan: “Bij de implementatie hebben we gekozen voor een tweesporenbeleid: onder de patiënten hebben we de PREM uitgezet, en aan de andere kant hebben we onze zorgverleners en ketenpartners gevraagd de Z-scan in te vullen. Daarmee wilden we achterhalen wat zij nu vinden van persoonsgerichte zorg, of er onder hen wel voldoende draagvlak is om ermee aan de slag te gaan”.
Hoge respons
Dat draagvlak bleek er te zijn: de praktijkondersteuners en huisartsen werkten in de maanden voorafgaand aan het onderzoek mee om zoveel mogelijk e-mailadressen van patiënten te verzamelen. In tussentijd bereidde Mediis zorgvuldig het onderzoek voor, met de nodige juridische aandacht rondom de toen net ingevoerde nieuwe privacywetgeving (AVG). Besloten werd om de vragenlijst af te nemen binnen het portaal VIPlive van Calculus waar de zorggroep al mee werkte. En de resultaten mochten er zijn: ruim tweeduizend van de aangeschreven patiënten vulde de vragenlijst in. De respondenten waren een goede afspiegeling van de patiëntenpopulatie.
“Pas als je doorpraat tijdens patiëntenavonden, komen de resultaten van de PREM tot leven”
Dat Mediis flink doorpakt na de PREM blijkt uit de georganiseerde patiëntenavonden als vervolg op het onderzoek. Anouk licht toe: “Wat wij heel positief vonden is dat een grote groep aangaf verder met ons mee te willen denken. Maar liefst 661 van hen lieten hun mailadres achter. Deze groep werd uitgenodigd voor een van de patiëntenavonden. Uiteindelijk blijven enquêtes natuurlijk altijd cijfers. Dus we vonden het heel belangrijk om nog een stap verder te gaan en de verhalen van de patiënten letterlijk te horen. Pas als je doorpraat komen de resultaten tot leven”.
De patiënten gaven gemiddeld een 8,2 aan hun zorgverlener: een bijzonder mooie uitkomst. Carolien: “We zagen dat mensen eigenlijk heel tevreden waren. Wel zijn er nog wat puntjes op de i te zetten. Die hebben met name betrekking op de samenwerking en communicatie met overige zorgverleners en in iets mindere mate op de gezamenlijke besluitvorming. De complimenten, tips en aandachtspunten koppelen we terug aan de afzonderlijke huisartsenpraktijken.”
PREM en nu verder?
Na de laatste patiëntenavond zal er eerst een uitvoerige evaluatie komen. Anouk: “We werken aan een nieuw kwaliteitsbeleid hier in de regio. In dat kader hebben we nu ook bijeenkomsten met huisartsen en praktijkondersteuners waarbij we discussiëren over wat belangrijk is in de zorg en hoe je het beste naar kwaliteit van zorg kunt kijken. Een van de adviezen die daar uit voort zou kunnen vloeien is dat de PREM periodiek herhaald wordt. Uiteindelijk willen we er graag naar toe dat een coöperatie gewoon zelf een aantal vragen over een bepaald onderwerp naar haar patiënten kan sturen en dat de patiëntenavonden meer op coöperatieniveau worden gehouden. Zo leiden de resultaten directer tot kwaliteitsverbetering. Dat zijn allemaal mogelijke vervolgstappen. Maar we willen niet te snel gaan en vooral de huisartsen en praktijkondersteuners hierin leidend laten zijn.”
Op het moment van ons gesprek ligt het rapport bij de vormgever en zal het niet lang meer duren totdat het wordt uitgegeven. Carolien: “We zijn trots op wat er ligt, vooral op de respons van de patiënten. Zij hebben de moeite genomen om niet alleen het vinkje voor deelname te zetten, maar ook om echt waardevolle tips en complimenten te geven. Dat ze dan ook nog naar een patiëntenavond komen om er verder over te discussiëren, dat vind ik echt super.”
“We willen van de cijfers naar de verhalen”
Op onze vraag wat we zouden kunnen bereiken als heel Nederland aan het PREMmen zou slaan, antwoordt Carolien: “Als we in heel Nederland eens gaan vragen om de mening van de patiënt, dan denk ik dat we hele andere keuzes gaan maken en daarmee een andere zorg krijgen. Want: wat doet de zorg ertoe als je patiënt niet tevreden is? Uiteindelijk draait het om die patiënt. Anouk valt bij: “We zouden meer loskomen van al die verplichte kadertjes waarin de zorg een beetje verstrikt is geraakt. We moeten veel administratie bijhouden, lijstjes afwerken en van alles doen voor de verzekeraar. Maar eigenlijk willen we ‘gewoon’ goede zorg leveren aan de patiënt. En daarvoor willen we van de cijfers naar de verhalen.”
Mediis is een organisatie van huisartsenzorg in de regio Midden-Holland. Mediis staat voor persoonlijke zorg van goede kwaliteit, waarbij samenwerking en goede communicatie tussen zorgverleners en met patiënten voorop staat. Anouk Nijenhuis is beleidsmedewerker en verantwoordelijk voor het project PREM. Projectgenoot Carolien Muit is praktijkverpleegkundige en lid van kwaliteitsteams COPD en CVRM.